Geweld in de jeugdzorg opnieuw onder vuur: het belang van onderzoek naar jeugdzorg
Een recent rapport van het Comité tegen Marteling van de Raad van Europa stelt dat Nederland nog altijd tekortschiet in de bescherming van jongeren tegen geweld binnen de gesloten jeugdzorg. Hoewel er begin 2024 nieuwe wet- en regelgeving werd ingevoerd om dwangmaatregelen terug te dringen, blijkt uit inspectiebezoeken aan diverse instellingen dat jongeren nog steeds worden geconfronteerd met hardhandige en pijnlijke bejegening. Deze constatering roept niet alleen vragen op over de naleving van regels, maar vooral over hoe goed we werkelijk luisteren naar jongeren zelf. Onderzoek naar jeugdzorg speelt hierin een onmisbare rol.
De stem van jongeren
In de jeugdzorg wordt veel geregistreerd, gemonitord en geanalyseerd. Toch is de persoonlijke ervaring van jongeren zelf vaak onderbelicht. Onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut en het Nederlands Jeugdinstituut wijst uit dat geweld zelden door de ogen van de jongere wordt beschreven. Dit komt deels door een cultuur waarin jongeren zich onveilig voelen om te spreken, of simpelweg geen kanaal hebben waarin hun ervaringen serieus worden genomen.
Het belang van onderzoek naar jeugdzorg zit dan ook niet alleen in het meten van tevredenheid, maar in het creëren van een veilige ruimte waarin jongeren hun verhaal kunnen doen, ook als dat verhaal pijnlijk, ongemakkelijk of kritisch is. Alleen dan ontstaat een realistisch beeld van wat er speelt op de leefgroep, in het contact met begeleiders, of tijdens crisissituaties. En alleen dan kunnen zorgaanbieders en gemeenten écht leren van wat jongeren meemaken.
Niet de regels, maar de realiteit moet leidend zijn
De aanbevelingen van het Comité tegen Marteling zijn helder: Nederland moet werk maken van een effectief klachtenmechanisme, beter toezicht en een systeem om signalen van geweld vroegtijdig te detecteren. Maar regelgeving op zichzelf is niet genoeg. Het is de toepassing ervan in de dagelijkse praktijk die telt—en die praktijk wordt nergens zo direct en authentiek zichtbaar als in de ervaringen van jongeren zelf.
Onderzoek naar jeugdzorg kan in dit opzicht functioneren als een ‘realiteitstoets’. Hoe worden beleidsregels ervaren in de leefwereld van jongeren? Worden ze begrepen? Voelen jongeren zich veilig, serieus genomen, gehoord? Deze vragen zijn niet te beantwoorden via beleidsstukken of incidentregistraties alleen. Daarvoor is directe input nodig van de mensen om wie het draait.
Onderzoek naar jeugdzorg als middel tegen misstanden
Het structureel bevragen van jongeren over hun ervaringen helpt niet alleen bij evaluatie, maar ook bij preventie. Patronen van onveiligheid of wantrouwen worden vroegtijdig zichtbaar wanneer jongeren bijvoorbeeld aangeven zich niet veilig te voelen bij bepaalde begeleiders, of wanneer meerdere cliënten melding maken van onbegrip, druk of repressie. Zulke signalen zijn waardevol. Niet om te veroordelen, maar om te verbeteren.
Voor professionals biedt onderzoek naar jeugdzorg informatie die anders verborgen blijft. Het stelt hen in staat hun handelen te spiegelen aan hoe het wordt beleefd. Voor organisaties is het een fundament om aan kwaliteitsverbetering te doen, niet alleen top-down, maar vanuit een dialoog met hun cliënten. En voor toezichthouders zoals de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd vormt cliëntervaringsdata een essentieel onderdeel van hun toezichtkader: het maakt objectieve toetsing mogelijk van subjectieve ervaringen.
De rol van ZorgfocuZ in onderzoek naar jeugdzorg
Als onderzoeksbureau gespecialiseerd in de zorg en het sociaal domein, zet ZorgfocuZ zich dagelijks in om deze stem van cliënten zichtbaar en hoorbaar te maken. Onze methodieken combineren kwantitatieve inzichten met kwalitatieve diepgang. We geloven dat een zorgvuldig uitgevoerd onderzoek naar jeugdzorg, met oog voor context, vertrouwelijkheid en terugkoppeling, kan bijdragen aan de cultuurverandering die de jeugdzorg zo hard nodig heeft.
Daarbij is het essentieel dat jongeren zich veilig voelen om hun verhaal te delen. Dit vraagt om laagdrempelige instrumenten, onafhankelijkheid van het onderzoek en voldoende ruimte voor nuance. Geen scores en vinklijstjes alleen, maar ruimte voor ervaringen, verhalen, reflectie. ZorgfocuZ ontwikkelt en begeleidt dit soort trajecten met zorgvuldigheid, betrokkenheid en bovenal met respect voor de jongere als volwaardige gesprekspartner.
Meer weten?
Wilt u meer weten over een cliëntervaringsonderzoek en onze aanpak of wilt u direct een offerte aanvragen? Neem gerust contact op met onze collega Imme van der Velde en laat u overtuigen van onze meerwaarde!
U kunt ons ook bereiken via ons contactformulier of u kunt ons bellen op 050 82 00 461 (locatie Groningen) of 030 20 74 269 (locatie Utrecht).
